کمال گرایی در کودکان میتواند تأثیرات مخربی بر سلامت روان و کیفیت زندگی آنان داشته باشد. اگر شما هم نگران هستید که فرزندتان تحت فشار بیش از حد برای دستیابی به کمال باشد، باید بدانید که این مسئله قابل حل است.
کودکان، به خصوص در سنین پایینتر، به دنبال تأیید و محبت والدین خود هستند. اما زمانی که این تأیید فقط به نتایج عالی منجر شود، فرزند شما ممکن است احساس ناکامی کند و از تلاش دست بکشد. در این مقاله، ما به بررسی کمال گرایی در کودکان، نشانهها و علل آن، و همچنین راههای پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.
با توجه به تجربیات شیوا محمودی در زمینه روانشناسی کودک و تربیت آگاهانه، بیاموزید که چگونه میتوانید به فرزندتان کمک کنید تا از کمال گرایی ناراحت کننده رهایی یابد و به شکوفایی در زندگی دست یابد.
شاید شما هم والدینی را دیده باشید که کودکشان دچار استرس شدید از عدم رسیدن به نمره کامل مدرسه یا انجام بینقص کارهای روزمره است. مثلاً حدیث، دختر ۹ سالهای که به دلیل ترس از اشتباه کردن در نقاشیهایش، حتی جرات ندارد قلم مو را بردارد. این نمونه بارز کمال گرایی کودکان است؛ حالتی که در آن کودک فکر میکند اگر کمترین نقصی داشته باشد، ارزشش زیر سؤال میرود.
کمال گرایی در کودکان یعنی تمایل بیش از حد به رسیدن به استانداردهای ایدهآل که برخی اوقات خودساخته و دست نیافتنی هستند. این حس از کجا میآید؟ ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و فرهنگی که والدین، مدرسه و اجتماع به کودک منتقل میکنند باعث شکلگیری این نگرش میشود. مثلاً والدینی که همیشه فقط به عملکرد بیعیب و نقص فرزندشان اهمیت میدهند، ناخواسته این پیام را به کودک میدهند که فقط کمالطلبی ارزشمند است.
در تجربه کاری تیم شیوا محمودی، بسیاری از والدین میگفتند که فرزندشان وقتی کوچکترین اشتباهی میکند به سرعت ناامید و گریزان میشود. این نشان میدهد که عدم مهارت در مدیریت احساسات، ترس از شکست و تعریف نامناسب موفقیت، ریشههای کمال گرایی است. بنابراین آشنایی با چیستی کمال گرایی و علل شکلگیری آن، اولین گام برای حمایت از کودکان و جلوگیری از آسیبهای روانی آنهاست.
در این مطلب با ویژگی های روانشناس خوب کودک آشنا میشوید.
اگر کودک شما بیش از حد نگران اشتباه کردن است یا از انجام کار جدید میترسد، احتمالاً نشانههایی از کمال گرایی را در او میبینید. مثلاً کودکی که وقتی در انجام تکالیف مدرسه چند اشتباه کوچک دارد، به شدت ناراحت و مضطرب میشود و ممکن است حتی از ادامه دادن منصرف شود. این رفتارها میتواند به راحتی والدین را نگران کند و سوال ایجاد شود که چگونه میتوان به این کودکان کمک کرد.
یکی از والدینی که با تیم شیوا محمودی همکاری داشت، میگفت که دخترشان حتی وقتی یک جمله کوتاه را اشتباه میخواند، با خود میگوید “من آدم بدی هستم” و از کلاس عقب میماند. این دقیقاً همان نشانه کمال گرایی است که کودک خود را به شکل ناعادلانهای محکوم میکند و باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش استرس میشود.
نشانههای اصلی کمال گرایی در کودکان عبارتند از:
کمال گرایی در کودکان اغلب نتیجه مستقیم عوامل اجتماعی و خانوادگی است که به شکلهای مختلف در رشد روانی و رفتاری آنها تأثیر میگذارد. به عنوان مثال، خانوادهای را فرض کنید که والدین دائماً بر بهترین بودن کودک در مدرسه، ورزش یا هنر تأکید میکنند و هرگونه اشتباه را نشانه ضعف میدانند. این کودکان میآموزند که تنها وقتی پذیرفته و دوستداشتنی هستند که بدون نقص باشند. در تجربههای مشاورهای تیم شیوا محمودی، دیده شده که کودکانی که چنین فشارهایی را تحمل میکنند، اغلب کمالگرایی ناسالم و اضطراب دائمی دارند.
در بسیاری از موارد، مقایسه کودک با همسالان و خواهر و برادر نیز یکی از عوامل کلیدی است که باعث شکلگیری نگرش کمال گرایانه میشود. وقتی والدین بدون در نظر گرفتن ویژگیها و تواناییهای فردی، انتظارات و استانداردهای غیرواقعی تعیین میکنند، کودک احساس میکند که باید بدون هیچ اشتباهی عمل کند تا ارزشمند باشد. این موضوع باعث اضطراب بیش از حد و کاهش اعتماد به نفس در کودکان میشود.
علاوه بر خانواده، محیط اجتماعی و فرهنگی نیز نقش مهمی دارد. رسانهها، مدرسه و فشارهای اجتماعی که روی موفقیتهای عالی تاکید دارند، میتوانند کودکان را به سمت کمالطلبی بیش از حد سوق دهند. به همین دلیل آموزش والدگری آگاهانه و شناخت عوامل مؤثر، کلید پیشگیری و درمان این مشکل پیچیده است.
والدینی که دائما از فرزندشان انتظار دارند همه چیز را بینقص انجام دهد، اغلب بدون آنکه بدانند، زمینه بروز کمالگرایی در کودک را فراهم میکنند. مثلاً مادر یکی از مراجعان ما تعریف میکرد که دخترش پس از یک بار اشتباه در حل تمرین ریاضی، دیگر حاضر نبود دوباره تلاش کند و میگفت «اگر درست نشود، بهتر است انجام ندهم». این نگرش، ریشه در کمالگرایی ناسالم دارد که میتواند باعث اضطراب و کاهش انگیزه در کودکان شود.
روشهای پیشگیری از کمال گرایی بیش از حد در کودکان باید از همان ابتدای رشد شخصیتی آنها آغاز شود. مهمترین قدم، ایجاد فضایی امن برای اشتباه کردن و یادگیری است. کودک باید بفهمد که اشتباه جزئی از فرایند یادگیری است و ارزش او به خاطر اشتباهات کم نمیشود. ارائه بازخورد مثبت و تشویق تلاش و پیشرفت به جای تمرکز صرف بر نتایج ایدهآل، بسیار کارگشا است.
برای آشنایی با 10 راهکار موثر در رفتار با کودکان خجالتی، این مقاله را بخوانید.
وقتی کودکی مانند سارا، هر بار که تکلیفش را کامل انجام نمیدهد، ناراحت و عصبی میشود و میگوید «من نمیتوانم هیچ کاری را درست انجام دهم»، این دقیقا نشانهای از کمال گرایی مضری است که باید درمان شود. درمان کمال گرایی در کودکان به این معناست که به آنها کمک کنیم تا یاد بگیرند اشتباه کردن نه تنها بد نیست بلکه بخشی طبیعی از رشد و یادگیری است. این موضوع برای والدین و مربیانی که دغدغه افزایش اعتماد به نفس و آرامش روانی کودکان را دارند، اهمیت زیادی دارد.
از تجربههای فعالان حوزه روانشناسی، مانند تیم متخصص شیوای محمودی، مشخص شده است که استفاده از روشهای هدفمند و تکنیکهای عملی میتواند کودکان را در مواجهه بهتر با فشارهای درونی کمال طلبی همراهی کند. یکی از این روشها آموزش مهارتهای مقابلهای هیجانی است که به کودکان کمک میکند استرس و اضطراب ناشی از توقعات بالا را مدیریت کنند.
در ادامه چند راهکار اصلی برای درمان کمال گرایی کودکان را معرفی میکنیم تا والدین بتوانند با آگاهی و آموزش صحیح، کودکشان را در مسیر رشد سالم و بدون فشار بیش از حد همراهی کنند.
کمال گرایی در کودکان، اگر کنترل نشود، میتواند به مشکلات جدی مثل اضطراب، کاهش اعتماد به نفس و کاهش انگیزه منجر شود. والدین و مربیان باید با شناخت علائم و علل این رفتار، فضایی امن و حمایتگر برای رشد کودک فراهم کنند که اشتباه را بخشی طبیعی از یادگیری بدانند و موفقیت را تنها نتیجه بیعیب و نقص تعریف نکنند. با این رویکرد، کودک یاد میگیرد که ارزشش وابسته به کمال نیست و میتواند با آرامش و اعتماد به نفس مسیر پیشرفت خود را طی کند.
تیم شیوا محمودی با ارائه دورههای تخصصی، آموزشهای کاربردی و مشاورههای هدفمند، والدین را در این مسیر همراهی میکند تا توانمندی لازم برای حمایت عاطفی و روانی کودکان خود را پیدا کنند. اگر شما هم میخواهید فشارهای کمالطلبی را از کودکتان بردارید و راههای عملی مقابله با آن را بیاموزید، دریافت مشاوره تلفنی از متخصصان شیوا محمودی میتواند شروع خوبی باشد.
پاسخ: نشانههایی مانند ترس زیاد از اشتباه، اضطراب هنگام مواجهه با فعالیتهای جدید، و انتقاد شدید از خود حتی بابت خطاهای کوچک، نشاندهنده کمالگرایی است. توجه به رفتارهای روزمره کودک به شما کمک میکند این مسائل را شناسایی کنید.
پاسخ: کمالگرایی دو نوع دارد؛ نوع سالم که باعث انگیزه و پیشرفت میشود و نوع ناسالم که فشار روانی و اضطراب ایجاد میکند. هدف، کنترل کمالگرایی ناسالم و تبدیل آن به نگرشی واقعگرایانه و مثبت است.
پاسخ: حمایت بدون قید و شرط، تشویق تلاش به جای نتیجه، پذیرش اشتباهات، و بیان احساسات به صورت صادقانه، از مهمترین رفتارهای والدین برای کاهش فشار کمالگرایی است.
پاسخ: بله، دورههای آموزشی و مشاورههای تیم شیوا محمودی به صورت تخصصی و عملی طراحی شدهاند تا نیازهای مختلف خانوادهها را پوشش دهند و مهارتهای لازم برای مدیریت کمالگرایی در کودکان را به والدین ارائه کنند.
برای دریافت مشاوره و اطاعات بیشتر با ما در ارتباط باشید
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به شیوا محمودی میباشد. طراحی سایت توسط مرکز دیجیتال مارکتینگ ایران
